Trong quá trình tính tiền làm thêm giờ tại Việt Nam, một trong những sai sót phổ biến nhất của bộ phận nhân sự và tiền lương là hiểu sai “phạm vi tiền lương được đưa vào làm căn cứ tính làm thêm giờ”.
Ngay cả khi doanh nghiệp cho rằng mình đã trả tiền làm thêm đầy đủ, việc xác định sai căn cứ tính vẫn có thể bị đánh giá là chưa trả đủ tiền làm thêm giờ.
Tiền làm thêm giờ được tính dựa trên “tiền lương thông thường”
Theo pháp luật lao động Việt Nam, tiền làm thêm giờ phải được tính dựa trên tiền lương thông thường (Normal Wages).
Tiền lương thông thường không chỉ bao gồm lương cơ bản, mà còn bao hàm toàn bộ khoản tiền lương được trả như là đối giá cho công việc đã thực hiện.
Các khoản tiền lương cần đưa vào căn cứ tính (nguyên tắc chung)
Về nguyên tắc, các khoản tiền lương dưới đây phải được đưa vào căn cứ tính tiền làm thêm giờ.
| Khoản mục | Lý do |
|---|---|
| Lương cơ bản | Khoản đối giá chính của lao động |
| Phụ cấp chức vụ / trách nhiệm | Chi trả cố định hàng tháng theo vị trí, chức danh |
| Phụ cấp công việc / kỹ năng | Liên quan trực tiếp đến nội dung công việc |
| Các khoản phụ cấp chi trả cố định hàng tháng | Thực chất được xem là một phần của tiền lương |
Điểm quan trọng là việc đánh giá không dựa trên tên gọi của phụ cấp, mà dựa trên bản chất thực tế của khoản chi trả.
Các khoản tiền lương có thể không đưa vào căn cứ tính (có điều kiện)
Ngược lại, các khoản sau đây nhìn chung được coi là không bắt buộc đưa vào căn cứ tính tiền làm thêm giờ.
| Khoản mục | Lý do |
|---|---|
| Phụ cấp ăn trưa | Mang tính phúc lợi cao |
| Phụ cấp đi lại | Bù đắp chi phí thực tế |
| Thưởng theo kết quả công việc | Không chi trả cố định hàng tháng |
| Thưởng hàng năm (thưởng Tết, v.v.) | Chi trả không thường xuyên |
Tuy nhiên, nếu các khoản như phụ cấp ăn trưa được chi trả cố định hàng tháng, thì tùy theo bản chất thực tế, chúng vẫn có thể phải đưa vào căn cứ tính.
Những sai sót rất thường gặp trong thực tế
- Chỉ tính tiền làm thêm giờ dựa trên lương cơ bản
- Loại trừ khoản chi chỉ vì có tên gọi là “phụ cấp”
- Nhầm lẫn rằng khoản không đóng bảo hiểm thì không cần đưa vào căn cứ tính làm thêm giờ
Căn cứ tính bảo hiểm xã hội và căn cứ tính tiền làm thêm giờ không nhất thiết trùng nhau.
Tiêu chí 판단 trong thực tế (checklist nhanh)
Càng nhiều câu trả lời “Có” cho các câu hỏi dưới đây thì khả năng cao khoản đó phải được đưa vào căn cứ tính tiền làm thêm giờ.
- Khoản này có được chi trả cố định hàng tháng không?
- Có được chi trả независимо với việc đi làm hay nghỉ làm không?
- Có gắn liền với nội dung công việc hoặc chức danh không?
- Có được ghi rõ là tiền lương trong hợp đồng lao động không?
Rủi ro do sai sót trong tính toán
Việc xác định sai căn cứ tính tiền làm thêm giờ có thể dẫn đến các rủi ro sau.
- Bị yêu cầu khắc phục và truy thu khi thanh tra lao động
- Bị người lao động yêu cầu thanh toán tiền làm thêm chưa trả khi nghỉ việc
- Tranh chấp lao động kéo dài
Đặc biệt, các tranh chấp khi người lao động nghỉ việc thường liên quan đến yêu cầu truy lĩnhย้อนหลัง, do đó cần hết sức lưu ý.
Căn cứ tính tiền làm thêm giờ có mối liên hệ chặt chẽ với toàn bộ cấu trúc tiền lương và phụ cấp.
Do đó, việc hiểu đúng chế độ và đảm bảo sự nhất quán trong toàn bộ hệ thống tiền lương là điều hết sức quan trọng.
Tóm tắt
Tại Việt Nam, điểm quan trọng nhất trong việc tính tiền làm thêm giờ không phải là tỷ lệ trả thêm, mà là “tỷ lệ đó được áp dụng trên khoản nào”.
Tiền làm thêm giờ không nên chỉ được tính dựa trên lương cơ bản. Cần phải tính trên tiền lương thông thường, bao gồm các khoản tiền lương được chi trả cố định hàng tháng như là đối giá cho lao động.
Ngược lại, các khoản mang tính phúc lợi hoặc chi trả không thường xuyên như phụ cấp đi lại, phụ cấp ăn trưa, tiền thưởng (thưởng Tết, v.v.) nhìn chung không được đưa vào căn cứ tính.
Tuy nhiên, không nên判断 chỉ dựa vào tên gọi của phụ cấp. Cách xử lý có thể thay đổi tùy theo bản chất chi trả thực tế (tính cố định và tính đối giá cho lao động). Nếu đánh giá sai, doanh nghiệp có thể vẫn bị coi là chưa trả đủ tiền làm thêm giờ ngay cả khi đã chi trả tiền làm thêm.
Tại Việt Nam, căn cứ tính tiền làm thêm giờ còn liên quan chặt chẽ đến việc tính
bảo hiểm xã hội và thuế thu nhập cá nhân (PIT).
Việc nhìn nhận tổng thể hệ thống tiền lương và xây dựng
cơ chế thiết kế – vận hành tiền lương nhất quán
là yếu tố không thể thiếu để giảm thiểu rủi ro về lao động.


